’Vraag naar weefselkweekplant is groter dan ooit ’

In vergelijking met stekproductie en zaadvermeerdering is de productie van weefselkweekplanten klein te noemen. De vraag is echter door het wegvallen van gewasbeschermingsmiddelen groter dan ooit. Met weefselkweekplanten is immers uit te gaan van schoon uitgangsmateriaal. Eventuele nieuwe veredelingstechnieken zullen de vraag verder vergroten, verwacht Eloy Boon van Iribov.

Het eerste weefselkweekproject waar Eloy Boon mee experimenteerde betrof irissen. Als student Tuinbouwplantenteelt en later in de bollenschuur van zijn vader in Bovenkarspel. De potentie die hij samen met zijn vrouw Evelien Huis in ’t Veld, als afgestudeerde in Plantenziektenkunde, hierin ziet, doet hen besluiten in 1992 Iribov op te richten.

Uitwijken naar buitenland

Begin jaren negentig verplaatsen veel bedrijven hun productie van weefselkweekplanten naar lagelonenlanden. Dat de initiatiefnemers van Iribov op dat moment toch heil zien in de productie in Nederland is omdat ze in bolgewassen beginnen; nichegewassen voor weefselkweekplantproductie.

Met de verwachting om enkel in de bolgewassen te werken, groeide Iribov uiteindelijk uit tot een marktleider in de weefselkweek van planten in meer dan 500 gewassen voor sierteelt, voeding en inhoudsstoffen. Van de werkzaamheden bestaat 85% uit de productie van weefselkweekplanten, waarvan een deel wordt afgehard. De overige 15% bestaat uit veredelingsondersteunende activiteiten en analyses van kwaliteit en identiteit van gewassen

Boost door overname SBW

De groei van Iribov kreeg een boost met de overname in 2011 van het failliete SBW. Het bedrijf, een spin-off van Naktuinbouw en opgericht in 1975, was een van de grondleggers van de weefselkweek in Nederland en marktleider in de weef-­selkweekproductie in Nederland. „Op dat moment waren wij ons juist aan het oriënteren op een eigen buitenlandse productielocatie. We besteedden productie uit, maar dan heb je geen controle over de kennis die je zelf ontwikkelt. De overname van SBW gaf de uitgelezen kans om de stap naar eigen grootschalige productie te maken met labs in Macedonië en Ghana. We kregen een week de tijd om te beslissen. We hebben de sprong gewaagd, mede omdat de marktstrategie van SBW niet veel verschilde van de onze en we de markt kenden.”

Bewust wordt de tijd genomen om de overname tot een succes te maken. Door de overname stijgt de bedrijfsomzet flink. Het kostte wel vijf jaar om de bedrijven goed te integreren. Pas daarna is de onderneming weer fors gaan groeien.
Introductie van nieuwe technologie in het productieproces zoals het geautomatiseerd opplanten en gebruik van meerlagenteelt in cellen bij het afharden, zal de groei verder doen toenemen. Met het zogenoemde ’indoor-farming’ zijn de klimaatcondities beter te sturen met als resultaat dat de kwaliteit verbetert en het slagingspercentage hoger is.

Vier productielocaties

Iribov verplaatste productie van weefselkweekplanten naar haar buitenlandse locaties. Die zijn breiden uit. De locatie in Macedonië in 2021 naar 1 ha en die in Ghana dit jaar naar dezelfde oppervlakte. Daarnaast is in 2022 een productielocatie in Brazilië in gebruik genomen. Daarmee zal de productie van weefselkweekplanten in 2026 stijgen naar meer dan 60 miljoen, circa 25 miljoen meer dan in 2023.

In Nederland is de voormalige SBW-locatie in Roelofarendsveen afgestoten en zijn alle activiteiten ondergebracht in Heerhugowaard. Naast het onderzoek naar vermeerderingsmethoden en het maken van startmateriaal biedt deze locatie ook de mogelijkheid tot het afharden van weefselkweekplanten als dienst. Iribov is hiermee eveneens gaan experimenteren in verticale klimaatcellen onder ledbelichting. Dat bevalt zo goed dat ze dit jaar gaan uitbreiden met verticale klimaatcellen met uiteindelijk 2,5 ha teeltoppervlak.

Vooral groei in zachtfruit

Op dit moment zijn 60% van de weefselkweekplanten bestemd als uitgangsmateriaal voor siergewassen en 40% voor groente- en fruitgewassen, voornamelijk zachtfruitgewassen. Die verhouding lag tien jaar geleden nog op 95-5% en zal over vijf jaar op 40-60% liggen, is de inschatting van Boon. „Niet omdat er geen groei zit in de productie van weefselkweekplanten voor siergewassen, maar omdat het marktaandeel groenten en fruit vele malen sneller groeit.”

600 protocollen

Voor elk gewas dat Iribov vermeerdert, wordt een protocol ontwikkeld met drie belangrijke onderdelen: klimaatcondities, type voedingsbodem (een combinatie van onder andere voedingszouten, hormonen en het plantaardige bindmiddel agar) en wijze van snijden (met welk deel van de plant gaat vermeerderd worden). „Een werkbaar protocol kan soms pas na tien jaar gerealiseerd zijn, zoals die voor pioen.”

Iribov heeft meer dan 600 protocollen voor meer dan 10.000 variëteiten. Zo’n 350 protocollen worden momenteel actief gebruikt.

Schoon uitgangsmateriaal

Het steeds smaller worden van het middelenpakket of de opkomst van nieuwe ziekten, zoals enkele jaren geleden het PlAM-virus in lelie, spelen weefselkweekplanten als uitgangsmateriaal in de kaart. Het is immers schoon uitgangsmateriaal. Sommige gewassen laten zich zelfs het best en goedkoopst vermeerderen door weefselkweek. Denk aan helleborus, alocasia, curcuma en philodendron.

Met weefselkweek is ook snel op te schalen voor het opzetten van een moerbeddenbestand. Of om mee verder te vermeerderen; reeds standaard in lelies en in opkomst bij tulp en hyacint.